Hieronder staan enkele tips voor een wetenschapsles in balans. Deze zijn gebasseerd op praktijkervaringen van leerkrachten en op internationale vakliteratuur. Afhankelijk van het onderwerp en de klasgroep gebruik je hiervan wat past.
Voor meer uitleg, voorbeelden en verwijzingen naar literatuur bij de tips zie aanbod.
Tip 1: Speel in op diversiteit in de klas
Reik materiaal aan waarin alle leerlingen zich kunnen herkennen zodat iedereen zich betrokken voelt. Gebruik bevindingen van onderzoekers uit verschillende plaatsen, tijden en culturen. Betrek bijvoorbeeld verschillende scheppingsverhalen bij een les over biodiversiteit en het ontstaan van leven. Exploreer op welke wijze deze verhalen verschillen met de wetenschappelijke opvattingen die je aanbrengt. Gebruik ook voorbeelden van niet-westerse wetenschappers en denkers.
Tip 2: Creëer een open dialoog
Creëer een open gespreksruimte waarin leerlingen hun eigen mening kunnen exploreren. Zo voelen de leerlingen zich gerespecteerd om wie ze zijn en wat ze denken en kunnen ze hun ideeën aftoetsen aan de wetenschappelijke opvattingen die in de leerboeken staan.
Tip 3: Stel vragen
Vragen dagen leerlingen uit om zelf na te denken en te onderzoeken. Als je als leerkracht geconfronteerd wordt met een uitspraak of gedachte waar je het niet mee eens bent, is het zinvol om je eigen oordeel even uit te stellen en de leerling uit te dagen met een vraag. Wat- waarom- en hoe-vragen leggen bijvoorbeeld de focus op de achterliggende argumenten van de leerlingen. Ook vragen naar bronnen en voorbeelden leggen de achterliggende gedachten van de leerlingen bloot.
Tip 4: Ga in op controversiële onderwerpen
Als leerlingen controversiële onderwerpen op tafel leggen, drukt dit een behoefte uit om hierover in gesprek te gaan (ook al uit de leerling dit soms polariserend). Probeer bestaande ideeën die leven in het hoofd van de leerlingen bloot te leggen en bied pas nadien nieuwe informatie aan. Hierdoor voelen leerlingen die een andere visie hebben zich ook gehoord. Dit kan stimulerend werken om alle leerlingen bij de leerstof te betrekken.
Tip 5: Let op je taalgebruik
Woorden kunnen zowel verbinden als polariseren. De taal die je hanteert, kan ongemerkt misverstanden versterken of net tegengaan. Het onderzoekend aspect van wetenschap kan je benadrukken door te spreken over ‘bevindingen’ in plaats van ‘feiten’, ‘aantonen’ in plaats van ‘bewijzen’, ‘begrijpen’ in plaats van ‘geloven’ en ‘geldig’ in plaats van ‘juist ’.
Tip 6: Stel verbindende concepten centraal
Als twee groepen van mening verschillen is het zinvol om voorbij de oppervlakte te zoeken naar wat hen bindt. Als je deze gemeenschappelijke grond kan benoemen, creëer je verbinding en stimuleer je luisterbereidheid om andere opinies te exploreren.
Tip 7: Verduidelijk de wetenschappelijk context
Wetenschap tracht de wereld te beschrijven. Morele oordelen formuleren hoe iemand meent dat de wereld zou moeten zijn. Maak daarom een duidelijk onderscheid tussen wetenschappelijke concepten en morele oordelen over deze concepten. Wetenschappelijke concepten toelichten kan verhelderend werken zodat leerlingen over hetzelfde spreken.
Tip 8: Neem emoties van leerlingen ernstig
Controversiële onderwerpen wekken emoties op. Probeer uit te zoeken waar deze emoties vandaan komen door vragen te stellen in plaats van te oordelen. Zo creëer je een veilige context waarin het controversiële thema samen onderzocht kan worden. Het ernstig nemen van deze emoties zorgt ervoor dat de leerlingen zich gewaardeerd voelen om wie ze zijn en wat ze denken.
Tip 9: Geef zwijgers ook een stem
Bij controversiële thema’s heb je meestal tegengestelde polen met een duidelijke, eenzijdige boodschap. Daarnaast is er vaak een stille middengroep die bijvoorbeeld neutraal wil zijn of zich geïntimideerd voelt door de dominante leerlingen in de klas. Door ook de zwijgers een stem te geven, breng je meer nuance in de groep en betrek je iedereen bij de les.
Tip 10: Niet elk probleem is een cultureel probleem
Let op voor overculturaliseren: niet elke handeling of uitspraak mag toegeschreven worden aan de culturele context van een leerling. Naast culturele kunnen persoonlijke, sociale of andere factoren een belangrijke rol spelen in de standpunten die leerlingen uiten. Daarom is het belangrijk om onbevooroordeeld op zoek te gaan naar de achterliggende reden van een bepaalde uitspraak of handeling. Op deze manier vermijd je het stigmatiseren van bepaalde leerlingen.